Мамлекеттик эксперттер “Клооп Медиасын” жоюунун пайдасына өз корутундусун сотто кантип коргошту?

5-февралда Бишкек шаарынын Октябрь райондук сотунда «Клооп Медиа» коомдук фондун жоюу тууралуу прокуратуранын доо арызы боюнча кезектеги соттук отурум өттү.  Бул тууралуу «Клооп Медиасы» жазып чыкты. Анда соттук отурумдун жүрүшү чагылдырган.

Отурумга “Клооп Медиасын” жоюу иши боюнча экспертизанын төрт автору чакырылды. Алар лингвист Гуля Мураталиева, психиатр Жекшенбек Аралбаев, врач-психиатр Музурхат Курманалиев, Юстиция министрлигинин алдындагы соттук эксперт Таалайбек Абдыкожоев.

Психиатр Аралбаев менен Курманалиевдин экспертизасынын корутундусуна эч кандай далил болгон эмес.

Жактоочу Нурбек Сыдыков белгилегендей, экспертиза экспертке тиешелүү болгон басылманы милдеттүү түрдө тиркөө менен сындоодон турушу керек. Бирок психиатрлардын экспертизасынын корутундусунда басылмалар да, фактылар да тастыкталбаган тыянактар ​​камтылган. Мындан тышкары, эки эксперт тең кийинкиде экспертизанын корутундусун тастыктаган маалыматтарды алып келүүнү убада кылып, жактоочунун бир дагы суроосуна жооп бере алган жок. 

Нурбек Сыдыков: (Аралбаевдин корутундусунун үзүндүсүн окуду) “Кыргызстан элине жат адеп-ахлактык баалуулуктарды, эстетикалык идеяларды, жүрүм-турум үлгүлөрүн массалык маалымат каражаттарында пропагандалоонун натыйжасында психикалык жана жүрүм-туруму бузулган адамдардын саны өсүүдө”. Сизде так анализ барбы?

Жекшенбек Аралбаев: Анализ жок. “Клооп Медиасынын” басылмаларында чынында мындай учурлар болгон. Бирок мен жөн эле…

Нурбек Сыдыков: Мен сизден башканы сурап жатам: булак же адабият барбы?

Жекшенбек Аралбаев: Жок, адабият жок. Биз жөн гана “Клооптун” материалдарынан алдык. Ал жерде эмне жазылган болсо, ошону алдык.

Жактоочу Акмат Алагушев: Менин кесиптешим сизден бул корутундуну бир факты менен негиздеп жатасызбыт деп сурап жатат. Мисалга алсак, сизде оорулуунун тарыхчасында “Клоопту” окугандан кийин ал сиздин бейтап болуп калды деп жазылган тарыхча барбы? Сиздерде ушундай далил барбы?

Жекшенбек Аралбаев: Мындай адабият жана мындай далил жок.

Аралбаев өзүнүн экспертизасынын корутундусунда эч кандай статистикалык маалыматтарды же далилдерди келтирбестен, “Клооптун” материалы жарыялагандан кийин, өзгөчө психикалык бузулууларга дуушар болгон калктын терс маанайы, нервинин бузулушу, толкундануу жана психикалык абалынын өзгөрүшү байкалат деп билдирет. Анын айтымында, невроздор бөлүмүнө уйкусу бузулган, ачуусу келген адамдар кабыл алынат — мунун баары «Клооптун» айынан болуп жатат имиш.

Жекшенбек Аралбаев: Алар көбүнчө материалдар чыккандан кийин (адамдардын психикалык ден соолугунун көйгөйлөрү пайда болот), ал жерде абдан начар басылмалар экенин айтышат. Ал жерде баары жазылган, эсимде да жок, көбүнчө үстүртөн окугам. 

Нурбек Сыдыков: Анда «Клооп» түзүлгөндөн бери же «Клооптун” материалдары чыккандан бери калктын психикалык жана жүрүм-турумунун бузулушунун өсүшү боюнча статистикалык маалымат берсеңиз. Кайсы булактан алдыңыз? 

Жекшенбек Аралбаев: Булактар өтө көп… Андан кийин Аралбаев документти үстүртөн изилдеп, экспертизаны талдоо боюнча комиссиянын төрагасы гана болгонун жана кол койгонун мойнуна алды.

Жекшенбек Аралбаев: Кечиресиздер, мен төрага болгом. Көбүнчө баяндамачылар материалды изилдеп, даярдап, бизге жөн гана беришет.

Нурбек Сыдыков: Анда эмнеге макул болдуңуз? 

Жекшенбек Аралбаев: Чын эле, окугандан кийин ойлодум… Мен “Клооптун” материалдарын үстүртөн окудум, ал жерде чындап эле жакшы эмес материалдар бар экен.

Нурбек Сыдыков: Кандай?

Жекшенбек Аралбаев: Эсимде жок.

Нурбек Сыдыков: Кайсы мезгилден баштап психикалык патологиялар көбөйдү?

Жекшенбек Аралбаев: Адамдар “Клооп Медианы” окугандан кийин, алар менен ушундай боло баштады.

Нурбек Сыдыков: Сизде статистикалык маалыматтар барбы? 

Жекшенбек Аралбаев: Менде андай маалыматтар жок. Мен жөн эле ойлоп жатам.

Нурбек Сыдыков: Маалыматыңыз жок болсо анда эмнеге минтип айтып жатасыз?

Жекшенбек Аралбаев: Эл ушинтип айтып жатат. 

Нурбек Сыдыков: Кайсы эл? 

Жекшенбек Аралбаев: Статистиканы чогултуу керек.

Нурбек Сыдыков: Уксаңыз, сиз көчөдөгү адам эмессиз да, сиз экспертсиз. Сиз так факты, сандар менен айтышыңыз керек. 

Жекшенбек Аралбаев: Кайдагы факты, мен фактыны кайдан алам, кайсы жактан чогутушум керек?   

Аралбаев коюлган суроого дагы жооп бере албагандан кийин, ал өзү экспертизанын корутундусу далилденбеген жана талапка жооп бербейт дегенге макул болду. 

Нурбек Сыдыков: Сиз бул жерде апелляциясыз…

Жекшенбек Аралбаев: Үстүртөн, баары үстүртөн.

Нурбек Сыдыков: Далилсиз… 

Жекшенбек Аралбаев: Ооба, мен макулмун.

Кийинки эксперт Музурхат Курманалиев дагы бир да суроого жооп бере алган жок. Ошондой эле экспертиза жүргүзүлүп жаткан учурда эксперттин мамлекеттик сертификаты жок экени белгилүү болду. Юстиция министрлиги Курманалиевге үч ай мурун берген, ал эми экспертиза 2022-жылы чыгарылган. Эмненин негизинде ал сертификатсыз экспертиза жүргүзгөнү түшүнүксүз.

Нурбек Сыдыков: Сиздин мамлекеттик сертификатыңыз барбы?

Музурхат Курманалиев: Азыр жанымда жок, бирок сертификат бар. Ал мага Юстиция министрлиги тарабынан берилген. Жакында эле берилди. Үч ай мурун.

Нурбек Сыдыков: Үч ай мурун? 

Музурхат Курманалиев: Ооба,  бул даттануулардан кийин…

Нурбек Сыдыков: 2022-жылы сертификатыңыз бар беле?

Музурхат Курманалиев: Анда жок болчу. 

Нурбек Сыдыков: Кайсы басылмаларга (сиз экспертизаны жазгансыз)? 

Музурхат Курманалиев: Бул телекөрсөтү. 

Нурбек Сыдыков: “Клооптукубу?»

Музурхат Курманалиев: Мен эстей албай жатам. Керек болсо кийинкиде ала келем.

Нурбек Сыдыков: Эмнеге муну корутундуга жазган жоксуздар? Сиз муну “Клооп” менен байланыштырып жатасыз да? 

Музурхат Курманалиев: ЖМКга байланыштырып жатам. 

Нурбек Сыдыков: Жалпысанбы? 

Музурхат Курманалиев: Жалпысынан. 

Нурбек Сыдыков:  Бул “Клооп” менен кандай байланышы бар? Бул “Клооптун” кайсы материалдарында камтылган?

Музурхат Курманалиев: Эмнеге муну өзүңүздөргө кабыл алып жатасыздар?

Нурбек Сыдыков: Анткени сиздер “Клооп” боюнча экспертиза жүргүздүңүздөр.

Музурхат Курманалиев: Биздин экспертизанын сунуш берүүчү гана күчү бар. Ошондуктан биздин корутундубузга таянып, аны жоюу мүмкүн эмес. 

Нурбек Сыдыков: Доо арыздар сиздин пикириңиздин негизинде берилди. Бардык дооматтар азыр мен сизге окуп бергендер.

Музурхат Курманалиев: Ушунча элдин кызыкчылыгына тийип жатса, анда кылдат даярданалы. 

Нурбек Сыдыков: Бул документтер сизге эки жолу берилди, жакында эле берилген. Кылмыш ишинин бардык материалдары менен… Сиздер муну комиссия менен карагансыздар, 2022-2023-жылы эки жолу. Туурабы?

Музурхат Курманалиев: Туура. 

Нурбек Сыдыков: Эмне үчүн даяр эмесмин деп айтып жатасыз? Мектепте болгонсуп…

Жыйынтыгында эки эксперт тең “Клооптун” жактоочуларынын суроолоруна кийинки отурумда жооп берели дешти. Бирок кийинки отурумга сот бул эксперттерди чакырган жок, анда башка эксперттер суралат.

Соттук териштирүүдө дагы бир эксперт Гуля Мураталиева «Клооптун» материалдарында расалык, этникалык, улуттук, диний жана аймактар ​​аралык кастыкты козутууга, ошондой эле кайсы бир улуттун же топтун кемсинтүүсүн пропагандалоого багытталган билдирүүлөрдү таппаганын билдирди.

Мураталиева жана дагы бир эксперт Таалайбек Абдыкожоев бир эле экспертиза менен тааныш болуп, экинчи экспертизаны сот залында эле изилдеп чыгууга туура келди. Сот аларга экспертиза менен танышуу үчүн отурумду жылдыруудан баш тартты. 

Ошол эле учурда Абдыкожоев «Клооптун» материалдарында «терс, бир дагы позитив  жок» деп эсептей турганын айтты. Ага «Страна на иждивении. Кыргызстан выживает на деньги мигрантов, но не умеет их тратить» деген макала жакпаганын айтты. 

Кийинки соттук отурум 9-февраль саат 14:00гө белгиленди. 

12-декабрда Бишкектин Октябрь райондук сотунда Kloop порталын жабуу боюнча Бишкек шаардык прокуратурасынын арызына байланыштуу кайрадан лингво-психологиялык экспертиза жүргүзүү чечими кабыл алынган.

Бишкек шаардык прокуратурасы Kloop сайтын жабуу боюнча сотко кайрылганы 28-августта белгилүү болгон.

Шаардын прокурору Эмилбек Абдыманаповдун арызында Kloop басылмасы “азыркы бийликтин жүргүзгөн саясатын кескин сындап, мамлекеттик, муниципалдык ишканалардын өкүлдөрүнүн кадыр-баркын кетирүүнү көздөгөн терс мүнөздөгү маалыматтарды көп жарыялай турганы” жазылган.

Прокуратура басылманын мындай маалыматтары “эл арасында терс маанай жаратып, айрым аймактардан элди көчүп кетүүгө аргасыз кылып жатканын” жүйө келтирген.

“Клооптун” башкы редактору Анна Капушенко бийликтин мындай аракетине мурдатан даярданып келишкенин, артка чегинүү болбой турганын билдирген.

Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлиги сентябрь айында Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитеттин (УКМК) арызынын негизинде “Клооптун” сайтындагы “Саясатчы Равшан Жээнбеков СИЗО-1де кыйноого кабылганын билдирди” деген жаңылыкты жалган деген негизде өчүрүүнү талап кылган.

8-сентябрда мекеме маалыматты сайттан алып салуу чечимин “Клоопко” тапшырган жана “Клооптун” юристтери бул чечимди жокко чыгаруу үчүн арыз берген. 11-сентябрда Маданият министрлигинин комиссиясы бул арызды канааттандырган эмес.

Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлиги “Клооп” басылмасынын кыргыз тилиндеги  ky.kloop.asia домениндеги сайтын фейктер тууралуу мыйзамдын негизинде бөгөттөгөн.