Коронавирустан акча жасап: Жөнөкөй маска 25 сом, коргонуучу кийим 6000 сомдон алынган (Лонгрид)

17-июнга карата маалыматка ылайык, Дүйнөлүк банктан 60,5 млн доллар кредит алынса, анын 6 млн доллары, коронавирус менен күрөшүүгө медициналык каражаттарды алууга кеткен. Ал эми Азия өнүктүрүү банкынан грант катары 41 млн доллар алынса, анын 10 млн доллары, 94 млн кредит алынса, анын 10 млн доллары, COVID-19 менен күрөшүү үчүн — медициналык сатып алууларды каржылоо үчүн керектүү буюмдар жана дары-дармектерди алууга сарпталган. Жалпысынан эл аралык финансылык уюмдардан грант катары 165,8 млн доллар, кредитке 461,5 млн доллар алынган.

Ошол акчалар канчалык деңгээлде рационалдуу пайдаланылып жатат деген суроону бергендер көп. Бирок биринчи вице-премьер министр Эркин Асрандиев бул акчалар кандай жумшалып жатканын биздин система деталдуу көрсөтө албайт деген жообу сын-пикирге кабылган.

ПолитКлиника бул дата макаласында 2020-жылдын январь айынан май айына чейинки ишке ашырылган мамлекеттик сатып алууларды анализдеп көрдү. Анализ үчүн мамлекеттик сатып алуулардын ичинен индивидуалдык коргонуу каражаттарын (СИЗ), маскаларды жана ИВЛ аппараттарын бөлүп алдык.

Бул аралыкта биз тандап алган категорияларда жалпысынан 163 974 315 млн сомго тендерлерди уюштуруу пландалган. Жалпысынан 2136 тендер уюштурулса, алардын 1075 ийгиликтүү ишке ашкан, башкача айтканда, тендерлердин жарымы ишке ашып, акча которулган. Ишке ашкан тендерлердин жалпы суммасы 116 607 925 млн сомду түзгөн.

Мамлекеттик сатып алууларга 443 тарап катышкан. Алардын ичинен 310 катышуучу юридикалык тарап, 113ү жеке адамдар. Ал эми тендерге катышкан компанияларды карап көрсөк ичинде медицина тармагына тийешеси жок багытта иш алып барган фирмалар бар. Мындай фирмалар тендерге катышкандардын 34%ын түзөт.

107 компаниянын 52си, башкача айтканда, 48%ы курулуш компаниялары. Мисалы, «Ахмад Строй» курулуш компаниясы, маска-респираторлорду сатып алуу боюнча лотту утса, «Горизонт Тур» туристтик компаниясы дезинфекциялык жана индивидуалдык коргонуу каржаттарын алуу боюнча лотту женген. Ал эми иш чараларды, майрамдарды өткөрүүчү «Event m» компанияcы медициналык маскаларды сатып алуу боюнча лотту жеңген.

Жарыяланган 2136 лоттун 46%ы түзмө-түз келишим түзүү жолу менен өткөн. КРнын «Мамлекеттик сатып алуулар» тууралуу мыйзамдын 21-беренесине ылайык, өлкөдө өзгөчө абал болгон учурда мамлекеттик сатып алуулар түз келишим түзүү аркылуу ишке ашырылганына жол берилет. Ал эми тендерлердин 41%ы болсо бир этаптуу, 13% жөнөкөйлөтүлгөн ыкмалары менен өткөрүлгөн.

Тендерлерден эң көп жолу жеңүүчү болуп, ири суммага ээ болгон компаниялардын биринчи орунунда «Кокомерен» ЖЧКсы турат. Ал компания 19 млн 292 миң сомдук тендерлерди уткан.

Жалпысынан 234 мамлекеттик мекеме тендерлерди уюштурган. Алардын ичинен эң көп мамлекеттик сатып алууларды уюштурган мекемелердин биринчи катарында Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлигинин алдындагы Улуттук госпиталь турат. Алар 21 млн 370 миң сомго мамлекеттик сатып алууларды ишке ашырган.

Биз Мамлекеттик сатып алуулар боюнча департаменттин сайтындагы маалыматтарды анализдеп, базар баалары менен салыштырып чыгып, мамлекеттин акчасы каражаттарды 10 эсеге чейин кымбат сатып алууга кеткенин байкадык.

Мисалы, индивидуалдык коргонуу каражаттарынын 500 комплектиси үчүн 3 млн сом бөлүнгөн. Аталган лотту «Фарватер» ЖЧКсы утуп чыккан. Башкача айтканда, ар бир комплект 6000 сомдон алынган.

Бул СИЗдерди 6000 сомдон саткан «Фарватер» ЖЧКсынын негиздөөчүсү Жанторо Турдубаев костюмдар сапаттуу болгондугу үчүн кымбат алынганын айтат:

«Алардын эки түрү бар да. Биз алган чумага каршы (противочумный) костюм. Көп жолу колдонулат. Бардык техникалык талаптар менен тигилген. Азыр адамдар түшүнүп, түшүнбөй эле айтып жатышпайбы, жукасын деле калыңын деле. Тигип эле ар жакка сатып жатышат. А биздикин 10 жолу колдонсо болот. 1000 сомдукту 6000 миңден сатканга анча-мынча адамдын «духу» деле жетпесе керек. Тендер өткөргөн адамдар деле коркот. Булар бул жакта эле тигилет»,- деп билдирди.

Биз Бишкектеги ушуга окшогон көп жолу колдонула турган, чумага каршы коргонуучу кийимдердин бааларын карап көрсөк, бир комплекттин баасы 1990 сомго чейин чыкты.

Мисалы, көп жолу колдонулуучу индивидуалдык коргонуучу костюм 650 сом, медициналык көз айнек 450 сом, респиратордук маска 150 сом, кол кап 730 сом болду.

Балким, карантин учурунда кымбат болсо керек деп ойлосоңуз, биз карантин учурунда көп жолу колдонуучу костюмдар Түркиядан 13 доллардан келери тууралуу жазган элек.

Ошондой эле FFP3 респиратордук маскаларынын бир даанасы 300 сомдон сатылып алынган. Жалпысынан 600 даана маскага 180 000 сом акча которулган. Бул лотту «Пегасс» ЖЧКсы жеңип чыккан. Ушуга окшогон маскаларды башка жактан 5-6 эсе арзан баага табууга болот.

«Пегасс» ЖЧКсынын негиздөөчүсү жана жетекчиси Нурсултан Болотбеков маскаларды Кытайдан алып келишкенин, карантин учурунда бул маскалар кымбат болгонун айтты:

«Карантин учурунда маскалар кымбат болчу. FFP2 350-400 сомдон, FFP3 800 сомго чейин жеткен. Маскаларды Кытайдан эле алып келгенбиз»,- деп билдирди Болотбеков.

Дагы башка лотто ушундай респиратор маскалар 400 сомдон алынган, тендерди жогоруда аталган «Фарватер» ЖЧКсы жеңген. Бирок ушул сыяктуу маскалардын баалары Бишкекте 30 сомдон башталып, ашып баратса 150 сомго чыгат.

Ал эми 3 катмар болуп тигилген бир жолу колдонулуучу маскалардын даанасы 25 сомдон сатылып алынган. Бирок, мындай үч кабаттуу, бир жолу колдонулуучу маскаларды башка жерлерден 10 сомдон табууга болот.

ИВЛ аппаратынын бир даанасы 2 млн 500 миң сомдон алынган. Сатып алуулар боюнча порталда көрсөтүлгөн VENTIlogic LS аппаратын интернет дүкөндөрдөн 1 млн сомго чейин табууга болот. Бул лотту «Кокомерен» ЖЧКсы уткан. «Кокомерен» компаниясынын өкүлдөрү комментарий берүүнү убада берип, бирок материал жарыяланган убакытка чейин беришкен жок.

«Фаворит-Сервис» жоопкерчилиги чектелген коому 28 лотко катышып, алардын 11инен жеңип алган. Юстиция министрлигинин реестриндеги маалыматка ылайык, компаниянын негиздөөчүсү жана директору Садыкова Индира Тофиковна. Бул айымдын аты «Биримдик» партиясынын негиздөөчүлөрүнүн арасында да бар.

Индира Садыкова партиянын негиздөөчүсү болгону менен алдыдагы парламенттик шайлоого катышпай турганын билдирди:

«Ооба, мен Фаворит-Сервис компаниясынын негиздөөчүсүмүн. Көп эле тендерге катышканбыз, канча экенин деле билбейм. Партия шайлоого катышса керек. Бирок, мен парламентке барбайм. Саясаттан алысмын»,- деп билдирди Индира Садыкова.

«Биримдик» партиясы алдыдагы шайлоодо бийликтин долбоору боло турганы айтылып келет. Алардын катарын, азыркы курамдагы КСДП депутаттары Төрөбай Зулпукаров, Улан Примов, Марат Аманкулов, Асылбек Жээнбеков, Чыныбай Турсунбеков, Азамат Арапбаев, Аида Касымалиева, Айнуру Алтыбаева, «Өнүгүү-Прогресс» партиясынан Тазабек Икрамов, Мирлан Бакиров, Бакыт Төрөбаев, Бир-Бол партиясынан Исхак Пирматов толуктай тургандыгы боюнча маалыматтар жазылган.

ТОП-10го кирген дагы бир компания «Юнит-Реактив-Фарма» ЖЧКсы «ЮРФА» деген ат менен белгилүү болгон жеке менчик клиниканын ээси. Бул фирманын аты гемодиализ сатып алуу боюнча кылмыш иште аталып жүрөт. Мурунку саламаттыкты сактоо министри Талантбек Батыралиев министр болуп турган кезинде (2014-2018) мамлекеттик акчага гемодиализ кызматтарын сатып алууда мамлекетке 107 млн сом зыян келтирилген деген шек менен Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитет кылмыш ишин козгогон. Жыйынтыгында аудит белгиленип, эсептөө палатасы 107 млн сом мамлекетке зыян келтирилген деген жыйынтык чыгарган. Бул каражаттар «Юнит Реактив Фарма» компаниясына которулган.

Авторлор: Ырысбү Кылычбек кызы, Кымбат Турдубекова
Редактор: Дилбар Алимова
Башкы сүрөт: Дарья Удалова